น้ำมันดีเซล คือ ผลิตภัณฑ์เชื้อเพลิงชนิดหนึ่งที่ได้จากกระบวนการกลั่นน้ำมัน โดยมีช่วงจุดเดือดอยู่ระหว่าง 150-360 °C สามารถนำมาใช้เป็นเชื้อเพลิงสำหรับเครื่องยนต์ดีเซล เตาเผาบางประเภท หรือเครื่องปั่นไฟขนาดใหญ่ได้

ชนิดของน้ำมันดีเซล แบ่งออกเป็น 2 ชนิด คือ

1. น้ำมันดีเซลหมุนเร็ว (High Speed Diesel Oil ) มีชื่อเรียกอื่นๆ อีก เช่น น้ำมันโซลา แก๊สออยล์ เป็นต้น เหมาะสำหรับใช้เป็นเชื้อเพลิงในเครื่องยนต์ดีเซลหมุนเร็วมีความเร็วรอบสูง กว่า 1,000 รอบต่อนาที ซึ่งได้แก่ รถปิคอัพ รถบรรทุก รถโดยสาร รถแทรกเตอร์ เรือประมง และเครื่องกำเนิดไฟฟ้าบางชนิด

2. น้ำมันดีเซลหมุนช้า ( Low Speed Diesel Oil ) อาจเรียกกันอีกชื่อหนึ่งว่า น้ำมันขี้โล้ เหมาะสำหรับใช้เป็นเชื้อเพลิงในเครื่องยนต์ดีเซลหมุนปานกลาง (ระหว่าง 300-1,000 รอบต่อนาที) และเครื่องยนต์ดีเซลหมุนช้า (ต่ำกว่า 300 รอบต่อนาที) เช่น เครื่องยนต์ดีเซลขนาดใหญ่ที่ใช้กับเรือประมง เรือเดินสมุทร และเครื่องกำเนิดไฟฟ้าขนาดใหญ่

คุณสมบัติที่สำคัญของน้ำมันดีเซล

การติดไฟ (Ignition Quality) คุณสมบัติในการติดไฟของน้ำมันดีเซล จะแสดงถึงความสามารถในการติดเครื่องยนต์ที่อุณหภูมิต่ำ การป้องกันการน๊อคในเครื่องยนต์ระหว่างการเผาไหม้เชื้อเพลิงภายในกระบอกสูบ การเผาไหม้อย่างรวดเร็วจะมีประสิทธิภาพการเผาไหม้สูง คุณสมบัติต่างๆ เหล่านี้อาจแสดงออกมาเป็นดัชนีซีเทนหรือค่าซีเทนนัมเบอร์ (Cetane Number)

ความสะอาด (Cleanliness) เป็นคุณสมบัติที่สำคัญ น้ำมันดีเซลต้องมีความสะอาดทั้งก่อนและหลังการเผาไหม้ เช่น จะต้องมีตะกอนน้ำ กากถ่าน หรือเขม่าน้อยที่สุดที่จะทำได้สำหรับเครื่องยนต์ดีเซล เนื่องจากระบบเครื่องยนต์ดีเซลจะต้องใช้ปั๊มและฉีดน้ำมันเชื้อเพลิงในการเผา ไหม้

การกระจายเป็นฝอย (Fluidity-atomization) คุณสมบัติอันนี้อยู่ที่ความหนืดหรือความข้นใสของน้ำมันดีเซล ความหนืดที่พอเหมาะจะทำให้การกระจายเป็นฝอยได้ดี ในขณะที่หัวฉีดได้ฉีดน้ำมันในช่วงเริ่มการเผาไหม้ และความหนืดของน้ำมันดีเซลมีผลต่อระบบปั้มของน้ำมันเชื้อเพลิงด้วย เพราะน้ำมันจะทำหน้าที่หล่อลื่นลูกสูบปั๊ม (Plunger) ไปในตัว

การระเหยตัว (Volatility) ความสามารถในการระเหยตัวของน้ำมันจะมีผลต่อจุดเดือด (Boiling Point) จุดวาบไฟ (Flash Point) และจุดติดไฟ (Fire Point) ของน้ำมันดีเซลด้วย ช่วงจุดเดือดของน้ำมันดีเซลทั่วไปมีค่าประมาณ 138-382 °C

อัตราซีเทน (Cetane Number) จะแสดงค่าออกมาเป็นตัวเลขที่เรียกว่าซีเทนนัมเบอร์ (CN) หรือดัชนีซีเทน คือ ค่าที่ใช้วัดคุณภาพน้ำมันดีเซลในด้านของคุณสมบัติในการติดไฟ ค่าซีเทนนัมเบอร์ควรให้สูงพอกับความเร็วรอบของเครื่องยนต์ ซึ่งจะทำให้การติดเครื่องยนต์ง่าย ไม่เกิดการน๊อคในเครื่องยนต์ และเป็นการประหยัดการใช้เชื้อเพลิงด้วย

น้ำมันดีเซลที่เหมาะสมในการผลิตกระแสไฟฟ้า

เป็นน้ำมันที่มักใช้เป็นเชื้อเพลิงสำรองในกรณีที่เชื้อเพลิงหลัก เช่น ก๊าซธรรมชาติมีปัญหา ดังนั้น โรงไฟฟ้าที่ใช้น้ำมันดีเซล จึงมักเป็นโรงไฟฟ้าประเภทความร้อนร่วม โรงไฟฟ้ากังหันก๊าซ โรงไฟฟ้าดีเซล โดยน้ำมันดีเซลที่นำมาใช้สามารถใช้ได้ ทั้งประเภท น้ำมันดีเซลหมุนช้า และน้ำมันดีเซลหมุนเร็ว แต่ที่โรงไฟฟ้าส่วนใหญ่มักจะเลือกใช้ คือ น้ำมันดีเซลประเภทหมุนเร็ว เพราะมีสภาพคล่องในตลาดสูงกว่าน้ำมันดีเซลประเภทหมุนช้า โดยคุณสมบัติของน้ำมันดีเซลที่นำมาใช้เป็นคุณภาพเดียวกันกับที่มีจำหน่าย ทั่วไป แต่เพื่อเป็นการประหยัดค่าใช้จ่ายบางครั้งจะไม่มีการใส่สารเติมแต่ง (Additive) ซึ่งจะมีประโยชน์สำหรับใช้กับรถยนต์เท่านั้น